tel. 67 215 37 17
tel. 67 215 37 17
Wiolonczela i kontrabas to instrumenty smyczkowe o odmiennym brzmieniu i różnicach w wyglądzie. Jaka jest ich budowa i barwa dźwięku? Ile kosztują? To warto o nich wiedzieć.
Wiolonczela i kontrabas – podobnie jak reszta instrumentów smyczkowych – w formie najbliższej ich współczesnej wersji powstały w XVI wieku. O wiolonczeli jako pierwszy wspominał Martin Agricola. Propagowali ją też m.in.: Auguste Franchomme, Karł Dawydow czy Mstisław Rostropowicz. Z kolei popularyzacja kontrabasu była możliwa dzięki zaangażowaniu wirtuozów takich jak: Domenico Dragonetti, Giovanni Bottesini, Mozart, Haydn, a współcześnie Garry Karr.
Główną różnicą w wyglądzie wiolonczeli i kontrabasu jest wielkość instrumentu. Standardowy kontrabas ma długość nawet 2 metrów, dlatego często wystaje ponad głowę muzyka. Wiolonczela natomiast bardziej przypomina skrzypce (choć jest od nich znacznie większa). Składa się z dwóch wygiętych płyt z wycięciem w kształcie litery „C”, połączonych boczkami. Instrument ma nóżkę wystającą z dolnej części korpusu, dzięki której w trakcie gry można oprzeć go o podłogę. Płyta wierzchnia wiolonczeli jest wykonana z drewna świerkowego, natomiast część spodnia, boczki i główka z jaworowego. Duża wiolonczela waży około 3–4 kilogramów.
Górne wygięcie kontrabasu opada bardziej niż w wiolonczeli, a element unoszący grube i długie struny (tzw. podstawka) potrzebuje mocnego statywu. W przypadku wiolonczeli z cienkimi strunami wspomniana część jest mniejsza. Kontrabas składa się z pudła rezonansowego z dwoma otworami oraz gryfu z bezprogową podstrunnicą (tak jak w wiolonczeli), zakończonego główką w kształcie ślimaka. W podstawowej wersji ma cztery struny podparte na mostku. W nietypowych odmianach jest instrumentem pięcio- bądź 3-strunowym (jak oktobas o wysokości niemal 4-metrów, obsługiwany przez 2 muzyków). Poprzez otwarcie elementu przy główce dodatkowo możemy uzyskać dźwięk C. Instrument zwykle jest wykonany ze świerku (góra), klonu (tył) i hebanu (podstrunnica). Kontrabas razem ze skrzynią waży od 35 do 65 kilogramów (z futerałem to 20 kilogramów więcej).
Kontrabas i wiolonczela mają odmienną barwę dźwięku. Pierwszy z wymienionych instrumentów wypełnia przestrzeń podstawowym brzmieniem i gęstością, nadając charakteru muzyce. Niska barwa kontrabasu w wielu przypadkach nie sprawdza się w grze solowej (choć jej nie wyklucza). Dobrze komponuje się z orkiestrą i jest chętnie wykorzystywana przez zespoły jazzowe. Niski dźwięk jest dość prosty i łatwy do rozpoznania wśród dźwięków pozostałych instrumentów smyczkowych. Strojenie strun kontrabasu jest realizowane w kwartach. Począwszy od najniżej strojonej to: E1, A1, D i G. Kontrabas obejmuje zakres dźwięków od E1 do g1 (w typowym wykorzystaniu).
Barwa wiolonczeli jest wyższa niż kontrabasu. Instrument określa się jako uniwersalny i często porównuje do ludzkiego głosu; uznawanego w muzyce za wzór. Wiolonczelę można wykorzystać do partii solowych albo w charakterze suportu orkiestry. Śpiewność i soczystość dźwięku dobrze współgra z melodiami utrzymanymi w smutnej tonacji. Struny wiolonczeli są strojone w kwintach o oktawę niżej niż struny altówki. Partie nutowe zapisuje się w kluczach: wiolinowym, basowym i tenorowym. Rejestry wiolonczeli dzielą się na: dolny (gęsty, gruby i pełny), średni (gęsty i melodyjny) oraz górny (otwarty i lekki). Stłumiony dźwięk można uzyskać poprzez grę w dolnych rejestrach. Górny rejestr jest nieco wyciszony.
Gra na wiolonczeli i kontrabasie nieco różni się od gry na reszcie instrumentów smyczkowych. Ograniczenia wynikają m.in. z ich rozmiarów. W obu przypadkach menzura gryfu (czyli odległość między dźwiękami) jest dużo szersza niż skrzypiec czy altówki. Choć intonacja może sprawić nieco mniej kłopotu, większa grubość strun i ich wyższe umiejscowienie nad podstrunnicą mogą być bolesne dla palców początkującego muzyka nieprzyzwyczajonych do takiego chwytu.
Mimo wszystko gra na wiolonczeli jest bardzo zbliżona do muzykowania na skrzypcach. Gra się na niej w pozycji siedzącej, używając smyczka. Instrument zostaje ustawiony między nogami. W momencie, w którym muzyk prawą ręką przeciąga smyczkiem po strunach, palcami lewej ręki niektóre z nich musi dociskać do gryfu. Ich skracanie w określonym punkcie generuje różne wysokości dźwięku. Nieco mniej popularną techniką w przypadku wiolonczeli jest pizzicato (czyli wydobywanie dźwięku poprzez szarpanie strun).
Rozmiar kontrabasu wymusza na muzyku pozycję stojącą bądź wspartą na wysokim regulowanym krzesełku. Dźwięk jest wydobywany poprzez szarpanie strun lub grę smyczkiem. Popularną techniką jest także slapping, polegający na odciągnięciu struny i puszczeniu jej tak, by uderzyła o podstrunnicę i spowodowała charakterystyczne brzmienie. W przypadku kontrabasu bardzo ważna jest pozycja ciała muzyka. Należy dobrać ją optymalnie do swoich potrzeb. Częste zmienianie układu bądź jego niedopasowanie dość szybko poskutkuje bólem pleców i negatywnie wpłynie na jakość gry.
Standardowy wymiar wiolonczeli używanej w grze orkiestrowej to 4/4, około 80 cm. W celach ćwiczeniowych nie trzeba jednak kupować pełnowymiarowego instrumentu. Brzmienie jej mniejszych odmian – przeznaczonych dla dzieci i niskich osób dorosłych – w opcjach: 1/16, 1/10, 1/8, 1/4, 1/2, 3/4 i 7/8, nie różni się od tradycyjnej wersji. Wiolonczele przekraczające standardowe wymiary zwykle nie są dostępne w sprzedaży detalicznej. Produkuje się je na zamówienie. By właściwie dobrać instrument, należy usiąść na krześle w taki sposób, aby kąt zgięcia kolan muzyka był prosty. Następnie trzeba sprawdzić, czy górny brzeg wiolonczeli opiera się o nasz mostek, a kołek od najniższej struny znajduje się obok lewego ucha. Dolna część wcięcia po bokach powinna przylegać do lewego kolana.
Średnia wysokość kontrabasu to 1,8 metra. Jego największa wersja ma długość o niemal 4 metry większą od przeciętnej i jest szeroka na 2,13 metra. Najmniejsza jest tylko nieco bardziej masywna od wiolonczeli. W razie potrzeby wysokość można zmienić za pomocą iglicy, na której znajduje się podpora. Dzięki temu muzyk może dopasować instrument do swoich predyspozycji anatomicznych.
Kontrabas spośród wszystkich instrumentów smyczkowych cieszy się najmniejszą popularnością w gronie początkujących muzyków. Odstraszają ich przede wszystkim jego gabaryty, niepozwalające na swobodne przenoszenie instrumentu. Stąd też wybór osób rozpoczynających muzyczną wędrówkę o wiele częściej pada na wiolonczelę, altówkę bądź skrzypce. Przed zakupem kontrabasu bądź wiolonczeli warto skonsultować się z nauczycielem bądź profesjonalnym doradcą klienta, który przedstawi wszystkie niuanse gry na każdym z nich.
Zakres cenowy wiolonczeli jest dość szeroki. Nowy instrument dla początkujących można kupić za około 1000 zł. Profesjonaliści powinni liczyć się z wydatkiem nawet 5 razy większym. Cena nowego kontrabasu zaczyna się od około 2,5 tys. zł, ale może sięgnąć nawet ponad 20 tys.
Najpopularniejsi producenci wiolonczeli to: Burban, Gewa, Hoefner, Hora, Stagg, Stentor i Yamaha. Do najbardziej uznanych producentów kontrabasów zalicza się natomiast m.in.: Hoffmanna, Schneidera, Stagga, Stentora i Yamahę.
