Wszystko o werblach

Werbel to, obok bębna centralnego, podstawa rytmiczna każdej perkusji. Jego charakterystyczny, szumiący dźwięk zna każdy, kto kiedykolwiek słyszał utwory muzyki rozrywkowej. W poniższym artykule przybliżymy nieco budowę tego ważnego instrumentu, jego historię i rodzaje, doradzimy także, na co zwrócić uwagę podczas wyboru werbla na własne potrzeby.

Co to jest werbel?

Werbel to niewielki bęben, posiadający dwie membrany, będący centralną częścią zestawu perkusyjnego używanego w muzyce rozrywkowej, można go jednak usłyszeć także w muzyce orkiestrowej, czy wojskowej. 

Jego najbardziej charakterystycznym elementem, stanowiącym o jego odmienności od innych tego typu instrumentów, są przylegające do dolnej, rezonansowej membrany, sprężyny, dzięki którym może on generować specyficzny, szumiący dźwięk. 

Oprócz membran i sprężyn werbel posiada także korpus, najczęściej wykonany z metalu, bądź drewna, oraz obręcze mocujące membrany, śruby napinające naciągi, czy tzw. maszynkę, czyli mechanizm umożliwiający naciąganie i zwalnianie sprężyn.

Historia werbla i jego rozwój

Werbel od początku swojego istnienia jest związany z wojskiem i nadawaniem sygnałów. Można więc powiedzieć, że jego historia sięga niepamiętnych czasów i nadawania sygnałów podczas polowań, czy ostrzegania na pewną odległość plemienia o nadchodzącym niebezpieczeństwie.

Werbel jako instrument charakterystyczny, z dodatkowym elementem w postaci sprężyn wyewoluował z sygnałowych i bojowych bębnów ze struną. Zaczęto go używać w muzyce orkiestrowej pod koniec XVIII wieku i to właśnie stamtąd przeniknął do muzyki rozrywkowej.

Narodziny werbla dla muzyki rozrywkowej przypadają na początek XX wieku. Od tamtej pory stał on się częścią zestawu perkusyjnego, który z kolei został nieodłączną częścią brzmienia niemal wszystkich gatunków muzyki wykonywanych od 100 lat. 

W ciągu 100 lat werbel nie przeszedł wielkich modernizacji, czy zmian. Chwilowe mody sprawiały, że czasem większość perkusistów korzystała z metalowych, a czasem drewnianych werbli, niektóre cechy budowy (takie jak głębokość) spowodowały też, że pewne modele są chętniej używane np. w hard rocku, czy metalu, a inne w jazzie, czy funky.

Poznaj pełną historię zestawu perkusyjnego! 

Rodzaje werbli: materiały i rozmiary

Werble można podzielić ze względu na dwie cechy — ich rozmiar i materiał użyty do produkcji korpusu.

Najmniejszymi werblami dostępnymi na rynku są tzw. werble popcornowe, lub sopranowe. Ich średnice są znacząco mniejsze od standardowych rozmiarów, gdyż sięgają 10 lub 12 cali. Są one też bardzo płytkie, przez co generują bardzo wysoki dźwięk. Dlatego też częściej spotyka się ich użycie jako werbli efektowych, a nie rytmicznych.

Następne w kolejce są werble piccolo. Mają one średnice 13 lub 14 cali a ich głębokość nie przekracza 4”. Stroi się je wysoko, mimo to można je stosować zarówno jako werbel efektowy, jak i główny.

Najpopularniejszym rozmiarem werbla, należącym do rozmiarów standardowych, jest 14 × 5,5 cala. Taka wielkość i głębokość powoduje, że można go nastroić zarówno dość nisko, jak i wysoko, a w swoim naturalnym stroju idealnie komponuje się z resztą zestawu perkusyjnego. Do grupy werbli standardowych należą wszystkie „czternastki” o głębokości od 5 do 6,5 cala.

Na rynku można też znaleźć werble głębokie, czyli 7 i 8-calowe. Są one przystosowane do tego, żeby stroić je bardzo nisko, przez co świetnie nadają się do ciemnych brzmień i jako werble efektowe, będąc niemalże dodatkowym tomem. 

Drugim podziałem jest ten ze względu na materiały użyte do produkcji werbla. Naciągi w dzisiejszych czasach robi się już praktycznie wyłącznie z tworzyw sztucznych, więc największe różnice można zauważyć przy wyborze materiału na korpus. Najczęściej jest to metal lub drewno. W drugim przypadku ważny jest nie tylko rodzaj użytego drewna, ale też ilość warstw sklejki (a ta może się wahać od kilku do nawet kilkudziesięciu).

Drewnem najczęściej używanym do produkcji werbli jest klon. Z łatwością spotkamy na rynku też instrumenty zbudowane z brzozy, orzecha, mahoniu, czy jesiona. 

Jeśli zaś chodzi o metal, najczęściej spotyka się werble mosiężne, aluminiowe i stalowe.

Na rynku coraz częściej pojawiają się także werble akrylowe, czy budowane z innego rodzaju tworzyw sztucznych, póki co jednak nie zaczęły one wypierać instrumentów stworzonych z klasycznych materiałów.

Jak wybrać werbel dla swoich potrzeb?

Jeśli chcemy wybrać werbel, który będzie nam najbardziej pasował, musimy się zastanowić nad kilkoma rzeczami.

Po pierwsze, w jakim gatunku będziemy się obracać? Werble drewniane brzmią dużo cieplej od metalowych, jednak ich charakterystyczne brzmienie dużo bardziej nadaje się do jazzu czy folku, niż do mocnego rocka. Jeśli wśród perkusistów obracających się w klimatach muzycznych, które nas interesują, zdania co do rodzaju werbla są podzielone, warto sprawdzić, na jakim typie werbla gra bębniarz, na którym chcielibyśmy się wzorować podczas naszej muzycznej przygody. 

Po drugie, czy potrzebujemy bardzo głośnego werbla? Zwykle zasada jest prosta — im głębszy werbel, tym głośniej można na nim grać. Dlatego też najgłębszych werbli używa się w gatunkach o wysokim poziomie dźwięku, takich jak punk, czy metal. 

Po trzecie, ile pieniędzy chcemy przeznaczyć na zakup tego instrumentu? Warto pamiętać, że werbel jest absolutną podstawą zestawu perkusyjnego i to często od jego brzmienia będzie zależeć odbiór barwy całej perkusji. Werble mogą kosztować od kilkuset do nawet kilkunastu tysięcy złotych, jednak nawet werble z niskiej półki cenowej, kosztujące ok. 1000-1500 zł mogą brzmieć naprawdę zadowalająco, szczególnie dla początkujących. 

Werble w muzyce: zastosowanie i stylistyka

Tak, jak wspominaliśmy na początku artykułu, werble są podstawami rytmicznymi perkusji. Dlatego też najważniejszym ich zastosowaniem jest właśnie nadawanie rytmu i utrzymywanie odpowiedniego tempa. Oprócz tego odpowiadają one za kierunek brzmieniowy całej aranżacji perkusji w danym utworze. Dodatkowe werble mogą też stanowić jeszcze jedną przejściówkę, taką jak tomy, dzięki czemu mogą być użyte do znaczącego ubarwienia produkcji utworu.

Werbel to rodzaj bębna dający naprawdę spore możliwości stylistyczne podczas grania. Już sam fakt, że można na nim grać zarówno pałkami, jak i miotełkami, rózgami, pałkami o filcowych końcówkach, czy nawet przy pomocy dłoni, obrazuje, jak wiele opcji się przed nami otwiera. 

Najczęściej stosowaną techniką gry na werblu jest rytmiczne uderzanie w niego przy pomocy pałek, bądź sprawienie, że pałka będzie się odbijała na niewielką wysokość, dzięki czemu możliwy do uzyskania jest charakterystyczny, szumiący dźwięk. 

Inną możliwością, stosowaną w cichszych gatunkach muzycznych, takich jak jazz, czy muzyka akustyczna, jest gra na werblu przy pomocy miotełek. Wtedy to uderzenia następują rzadziej, częściej za to „szura” się po membranie, wykonując miotełkami okrężne, bądź ósemkowe ruchy. 

Nie można zapomnieć również o tzw. rimshotach, czyli uderzeniach w krawędź instrumentu, podczas gdy pałka dotyka także membrany. Dzięki takiemu działaniu można uzyskać bardzo charakterystyczny, głośny, punktowy dźwięk. 

Oczywiście wszystkie z wymienionych technik można stosować zarówno gdy sprężyny ściśle przylegają do dolnej membrany, jak i wtedy, gdy nie biorą one udziału w generowaniu dźwięku.

Jak gra się na werblu

W poprzednim akapicie opisaliśmy kilka technik związanych z różnymi stylistykami gry na werblu, warto sobie powiedzieć jednak także o totalnych podstawach, czyli tym, jak właściwie grać na werblu.

Do gry na werblu wykorzystuje się palce, nadgarstki i przedramiona. W zależności od dynamiki utworu, a także tego jak szybkie i precyzyjne uderzenia są nam potrzebne, można skorzystać z jednej z trzech technik.

Pozycja niemiecka, zwana też chwytem niemieckim to technika charakterystyczna dla grania marszowego i rockowego. Pomaga ona w uzyskaniu jak największej głośności uderzeń, na czym cierpi jednak wygoda gry i panowanie nad dynamiką. W pozycji niemieckiej dłonie są skierowane pod kątem 90 stopni względem membrany, a punkt podparcia pałki znajduje się między palcem wskazującym a kciukiem. W uderzeniach biorą udział głównie nadgarstki i przedramiona, a nawet ramiona.

Pozycja francuska przenosi odpowiedzialność za panowanie nad uderzeniami na palce, dzięki czemu jest ona chętnie wykorzystywana przy graniu cichym. Dłonie są tutaj ułożone w naturalnej pozycji, kciuki są skierowane do góry. Nie umożliwia ona tak głośnego grania, jak w pozycji niemieckiej, dużo większa jest jednak precyzja gry.

Pozycja amerykańska powstała w celu poprawienia wygody gry przy jednoczesnym zachowaniu dużej głośności. Dłonie są w tym wypadku ułożone pod kątem 45 stopni względem membrany, dzięki czemu pomimo sporej głośności uderzeń nadal można osiągnąć całkiem sporą precyzję. 

Co można zagrać na werblu

Na koniec pytanie o tyle fundamentalne, co niezwykle proste. Jak już wcześniej niejednokrotnie wspominaliśmy, werbel jest podstawą zestawu perkusyjnego, a co za tym idzie, bierze udział w zdecydowanej większości partii perkusyjnych. 

To sprawia, że na werblu można zagrać niemal wszystko, od muzyki marszowej i wojskowej, przez orkiestrową, jazz, rock i pop, po folk i muzykę akustyczną. Wybierając dowolny utwór muzyki rozrywkowej mamy bardzo dużą szansę, że partia werbla, czy to w formie klasycznej, akustycznej, czy elektronicznej będzie tam obecna.