tel. 67 215 37 17
tel. 67 215 37 17
Ukulele to instrument zdobywający w naszym kraju coraz większą popularność i to w ekspresowym tempie. Razem z ilością osób grających na ukulele rośnie też jego dostępność i mnogość opcji dotyczących materiałów, z których buduje się poszczególne modele. Z czego najczęściej wykonuje się ten niewielki instrument? Które gatunki drewna są najchętniej wybierane przez lutników budujących ukulele? Czy instrumenty budowane z innych materiałów niż drewno mają rację bytu? Nad tym wszystkim zastanowimy się w poniższym artykule.
Ukulele klasycznie buduje się korzystając z drewna, przy czym najczęściej jeden egzemplarz składa się z elementów wykonanych z różnych gatunków. Często, szczególnie w modelach z niższych półek, do budowy używa się drewna połączonego ze sklejką, bądź tylko sklejki.
Takie zabiegi mają na celu zmniejszenie kosztów produkcji (jest to najczęściej związane z dostępnością materiału) i wpłynięcie na barwę gotowego instrumentu. Zwykle przyjmuje się, że brzmienie ukulele zbudowanego ze sklejki jest nieco mniej bogate, jego plusem jest jednak to, że zdecydowanie lepiej można nad nim zapanować.
Lite drewno wykorzystywane do produkcji instrumentów z wyższej półki zmienia nieco swoją charakterystykę brzmieniową w czasie, ukulele zbudowane w taki sposób może więc brzmieć rok po kupnie nieco inaczej, niż na początku.
Poniżej omówimy kilka rodzajów drewna najchętniej wybieranych do budowy tego portugalsko-hawajskiego instrumentu.
Machéte, którego adaptacją do hawajskich warunków jest ukulele, było wytwarzane zwykle z połączenia drewna świerkowego (płyta wierzchnia) i jałowca, lub innych lekkich gatunków. Maderscy stolarze, będący pierwszymi wytwórcami ukulele, szybko zauważyli, że do budowy instrumentów bardzo dobrze nadaje się rosnący na Hawajach gatunek akcji zwany koa.
Drewno tego typu jest uznawane za dobrze brzmiące, o pięknym rysunku, jednak trudne w obróbce. Barwa instrumentów zbudowanych z koa jest pełna i dość jasna.
Drewno to było podstawowym i zdecydowanie najpopularniejszym materiałem do wytwarzania ukulele do połowy XX wieku, kiedy to zaczęły się problemy z jego dostępnością, trwające do dzisiaj. To wszystko sprawia, że na ten typ drewna decydują się wytwórcy jedynie instrumentów z wyższej półki.
Jeden z najpopularniejszych rodzajów drewna używanych do budowy ukulele. Ma charakterystyczną czerwoną barwę, wpadającą w złoto w przypadku egzotycznych odmian. Jest dość lekkim i podatnym materiałem, równocześnie jednak dość odpornym (na tyle, żeby budować z niego korpusy, rzadko używa się mahoniu np. do podstrunnic).
Barwa dźwięku ukulele zbudowanego z mahoniu będzie dość słodka, z wyraźnie zaznaczonym środkiem pasma. Egzotyczne odmiany stosuje się, żeby wydobyć więcej góry, przez co zbliżyć się do brzemienia klasycznych instrumentów zbudowanych z koa.
Świetny wybór dla osób, które szukają wyższego, bardziej „radosnego” brzmienia. W przypadku świerku wizualna barwa dokładnie pokrywa się z barwą dźwięku — obie są jasne i lekkie.
Świerkowe ukulele bardzo dobrze rezonują. Jest to też jeden z materiałów, które wiele zyskują z czasem (oczywiście pod warunkiem, że przy budowie korzysta się z litego drewna, a nie sklejki).
Płyt wierzchnich ze świerku używa się czasem w połączeniu z korpusami zbudowanymi z cięższych odmian jak mahoń, w celu rozjaśnienia brzmienia instrumentu.
Drewno zapewniające zdecydowanie bardziej miękkie, okrągłe brzmienie niż świerk. Ukulele zbudowane z cedru są też zwykle nieco cichsze. Często łączy się je z elementami z bocote, czy orzecha. Cedr jest materiałem, którego właściwości zwykle nie zmieniają się w czasie używania instrumentu (choć niektórzy twierdzą, że mogą się nieznacznie pogorszyć).
Wizualnie jest to drewno ciemniejsze od świerku, z nutą koloru czerwonego.
Mimo że ukulele w całości z palisandru nie są najpopularniejsze, to ten materiał można znaleźć w zdecydowanej większości ukulele dostępnych na rynku. Jak to możliwe?
Otóż palisander jest świetnym materiałem na podstrunnice, nawet pomimo tego, że jest dość trudny w obróbce. Ma on neutralne brzmienie, jest też odporny na warunki atmosferyczne, dzięki czemu łatwo się nie wypacza. Palisander charakteryzuje się też wysoką odpornością na zarysowania, wgniecenia, czy ścieranie.
Instrumenty budowane z drewna i sklejki są nadal najbardziej popularne, na rynku zaczynają się jednak coraz odważniej rozpychać takie, które wykonuje się z tworzyw sztucznych.
Wielu osobom instrumenty tego typu mogą kojarzyć się jedynie z zabawkami dla dzieci. Nic bardziej mylnego. Pierwsze pełnoprawne ukulele wykonane z tworzywa sztucznego trafiło na rynek amerykański już w 1949 roku i szacuje się, że nabywców znalazło aż 9 milionów egzemplarzy.
Są trzy główne zalety tego typu rozwiązań — trwałość, proces wytworzenia i cena.
Drewno jest najlepszym materiałem do wytwarzania instrumentów strunowych, ma jednak sporo wad. Jedną z największych z nich jest nietrwałość. Aby uszkodzić ukulele z drewna nie potrzeba wiele — trochę deszczu, upadek z niewielkiej wysokości, skąpanie się w wodzie, bliskość rozgrzanego kaloryfera. Te czynniki mogą sprawić, że już po kilku chwilach nasz instrument będzie brzmiał zupełnie inaczej, a nawet może okazać się całkowicie niezdatny do użytku. Tego problemu nie uświadczymy w przypadku ukulele z tworzywa sztucznego. Nie są mu straszne żadne warunki atmosferyczne. Zabrudzenia też okazują się niewielką przeszkodą, gdyż po prostu bardzo łatwo je wyczyścić.
Proces wytwarzania drewnianych instrumentów zaczyna się od samego drewna. Ono to potrafi być bardzo kapryśne. Potrzebuje specjalnej pielęgnacji, warunków przechowywania i dużo czasu. Dodatkowo nie da się zrobić dwóch identycznych instrumentów z drewna. Ten problem nie istnieje, gdy mówimy o ukulele z tworzyw sztucznych. Są one tworzone zwykle metodą wtryskiwania, więc z formy wychodzą identyczne elementy, co z kolei oznacza, że jeżeli dany model został dobrze zaprojektowany, to dobry będzie praktycznie każdy egzemplarz.
Jeśli coś można zrobić szybko, łatwo i powtarzalnie, to jest duża szansa, że koszty jego wytworzenia będą znacznie niższe. Tak jest też w tym przypadku. Niższe koszty wytworzenia to niższa cena produktu końcowego, stąd w najniższej półce cenowej można kupić ukulele z plastiku, które jest wykonane lepiej od ich drewnianych odpowiedników kosztujących podobnie.
Brzmienie jest kwestią absolutnie kluczową, jeśli chodzi o instrument muzyczny, nie dziwi więc, że to najważniejsze pytanie dotyczące ukulele z tworzyw sztucznych. Takie instrumenty są znacznie głośniejsze od swoich drewnianych odpowiedników, niestety w pełni plastikowych modelach brzmienie jest… plastikowe. Na szczęście istnieje opcja hybrydowa, czyli zamontowanie w nich drewnianej płyty wierzchniej, która to w bardzo dużym stopniu definiuje brzmienie instrumentu. Egzemplarz wyposażony w taki element trochę traci na swojej odporności na niepożądane czynniki, zdecydowanie jednak zyskuje, jeśli chodzi o barwę.
To trzy najpopularniejsze tworzywa sztuczne, z których wytwarza się ukulele. Pierwszy z nich może być Ci znany, bo z niego produkuje się elementy samochodów, zabawki, czy materiały biurowe. Z poliwęglanu tworzy się m.in. płyty CD.
Włókna karbonowe to z kolei najnowszy pomysł na to, z czego można wykonać dobrze brzmiący instrument. Poza walorami dźwiękowymi, największymi zaletami tego materiału jest duża odporność i wygląd niemożliwy do pomylenia z niczym innym.
Do tej pory mówiliśmy o tym, z czego buduje się najważniejsze i największe elementy każdego instrumentu tego typu, czyli korpusy, gryfy, czy podstrunnice. Nie są to jednak wszystkie elementy składające się na ukulele.
Siodełko to element na górze gryfu, na którym opierają się struny. Jego zadaniem jest równomierne ich ułożenie na gryfie oraz właściwą czynną długość. W ten sam sposób nazywa się często element mostka, na którym opierają się struny (inną jego nazwą jest strunnik). Tego typu elementy robi się zwykle z tworzyw sztucznych, można jednak spotkać też takie zrobione ze stali, mosiądzu, czy wołowych kości. Kość słoniowa jest uznawana za materiał, który świetnie nadaje się do wytwarzania tego elementu, jednak handel nią jest nielegalny ze względu na kłusownictwo, stąd praktycznie nie jest ona już używana.
Progi to metalowe elementy przymocowane do podstrunnicy, które wyznaczają wysokości danych dźwięków. Kiedy przyciskamy do nich strunę, skraca ona swoją czynną długość, dzięki czemu zmienia się częstotliwość jej drgań, a co za tym idzie wysokość dźwięku.
Najczęściej progi wykonuje się z tzw. German Silver, czyli stopu miedzi, cynku i niklu. Rzadziej spotyka się progi mosiężne.
Założone struny muszą się na czymś trzymać, dobrze by było też, żeby można było zmieniać ich napięcie, czyli je stroić. Do tej czynności służą klucze. Ich elementy mechaniczne są wykonywane ze stali. Zewnętrzne elementy, którymi poruszamy, aby nastroić instrument, są z kolei najczęściej wykonywane z plastiku, lub innych tworzyw sztucznych.
