Ukulele czy mandolina - czym się różnią, co lepsze?

07-11-2023

Te dwa spokrewnione z gitarą instrumenty, choć z pozoru podobne do siebie gabarytowo, kryją w sobie unikalne cechy i możliwości. Obok ich kompaktowych rozmiarów, zarówno ukulele jak i mandolina są często wybierane przez początkujących muzyków, przyciągając swoją dostępnością oraz przyjazną dla użytkownika naturą. Jednakże, gdy przyjrzymy się im bliżej, odkryjemy, że różnice między nimi są znaczne – zarówno w ilości strun, jak i w brzmieniu czy technice gry.

Różnice w budowie i konstrukcji - podstawowe odmiany ukulele i mandoliny

Różnice w konstrukcji między tymi dwoma instrumentami są kluczowe dla ich unikalnych właściwości dźwiękowych i technik gry. Ukulele zachęca do swobodnej gry rytmicznej i melodią, podczas gdy mandolina jest bardziej złożona, z możliwością szybkich, precyzyjnych technik, takich jak tremolo, które wykorzystują jej podwójne struny do pełnego efektu.

Ukulele

Konstrukcja ukulele jest świadectwem jego hawajskich korzeni, dostosowana do gry melodią i akordami w ramach relaksującej muzyki. Wykonane głównie z drewna, posiada charakterystyczny, rezonujący korpus, smukły gryf oraz główkę z stroikami. Ukulele tradycyjnie wykorzystuje nylonowe struny, które przyczyniają się do jego łagodnego i przyjaznego brzmienia. Istnieją cztery główne rozmiary ukulele, z których każdy oferuje nieco inny zakres tonalny i wrażenia z gry:

  1. Ukulele Sopranowe – najmniejsze i najbardziej tradycyjne, z najwyższym brzmieniem, często kojarzone z klasycznym hawajskim dźwiękiem.
  2. Ukulele Koncertowe – nieco większe, o bogatszym tonie i większym korpusie, co przekłada się na głośniejszy dźwięk.
  3. Ukulele Tenorowe – większe jeszcze od koncertowych, oferują głębszy ton i są częstym wyborem dla profesjonalnych muzyków.
  4. Ukulele Barytonowe – największe, z najniższym brzmieniem, które przez wielu jest uważane za pomost między klasycznym ukulele a gitarą.

Mandolina

Mandolina, z jej bogatą historią europejską, ma bardziej złożoną budowę. Typowa mandolina składa się z wydrążonego korpusu, który często ma wypukłą lub płaską tylą część, co wpływa na jej akustyczne właściwości. Gryf mandoliny jest wyposażony w metalowe progi, umożliwiające precyzyjne intonowanie, a struny, zazwyczaj metalowe, są mocowane przez mostek do rezonującego drewnianego korpusu. Struny są ustawione parami, co oznacza, że każda nuta jest grana na dwóch strunach jednocześnie, dając charakterystyczne, pełne brzmienie. Różne odmiany mandoliny to między innymi:

  1. Neapolitańska – znana też jako mandolina włoska, z charakterystycznym okrągłym tyłem i wyrazistym, jasnym dźwiękiem.
  2. Bluegrass – zwana też mandoliną F, z płaskim tyłem i wycięciem (zwanym scroll), oferuje mocne brzmienie idealne dla dynamicznych solówek.

Poznaj inne instrumenty podobne do gitary

Porównanie brzmienia

Charakterystyka dźwięku ukulele

Ukulele charakteryzuje się ciepłym, melodyjnym brzmieniem, które często przywodzi na myśl plaże Hawajów i beztroskie rytmy. Ten efekt jest w dużej mierze wynikiem zastosowania nylonowych strun oraz niewielkiego, rezonującego korpusu, który amplifikuje wyższe częstotliwości dźwięku. Różne rozmiary ukulele oferują różne tonacje; im większy rozmiar, tym dźwięk jest głębszy i pełniejszy. Sopranowe ukulele wyróżniają się jasnym i dzwonkim tonem, podczas gdy baritonowe zbliżają się do brzmienia klasycznej gitary, zachowując jednak wyraźny, uroczy charakter instrumentu.

Zobacz poradnik: Jak zacząć grać na ukulele?

Opis brzmienia mandoliny

Mandolina wyróżnia się ostrym, dynamicznym dźwiękiem, który jest rezultatem metalowych strun i charakterystycznego sposobu ich strojenia po dwie na każdy ton. W połączeniu z wypukłym lub płaskim drewnianym tyłem korpusu, mandolina potrafi wygenerować mocny, rezonujący ton, który doskonale wycina się w miksturze instrumentalnej. Dźwięk mandoliny może być opisany jako jasny i przeszywający, szczególnie w szybkich, wirtuozowskich fragmentach, gdzie brzmienie instrumentu jest przebojowe i żywiołowe.

Wpływ konstrukcji na ton i rezonans

Konstrukcja obu instrumentów ma decydujący wpływ na ich ton i rezonans. Ukulele z reguły posiada większą pudło rezonansowe w stosunku do długości strun, co skutkuje cieplejszym, bardziej zaokrąglonym tonem. Mandolina, z jej bardziej sztywną budową i metalowymi strunami, oferuje większą jasność tonu i silniejszą projekcję dźwięku.

Różnice w technice i sposobie gry

Podstawy techniki gry na ukulele

Technika gry na ukulele jest często postrzegana jako prosta i dostępna, co sprawia, że jest popularnym wyborem dla początkujących. Podstawowe bicia (strumming) i pojedyncze dźwięki są łatwe do wydobycia na nylonowych strunach, a proste akordy można szybko opanować nawet z niewielką praktyką. Większe ukulele, takie jak tenorowe czy barytonowe, oferują więcej miejsca na gryfie, co ułatwia grę osobom o większych dłoniach.

Techniki gry na mandolinie

Mandolina wymaga nieco więcej precyzji ze względu na mniejsze odstępy między progami i podwójne struny. Jedną z charakterystycznych technik jest szybkie tremolo, polegające na powtarzaniu tej samej nuty w szybkim tempie, co wymaga sprawności i techniki. Granie na mandolinie często wiąże się z większym naciskiem na płynność przejść między akordami i biegłość w szybkich solówkach.

Porównanie łatwości nauki na obu instrumentach

Ukulele jest z reguły uważane za łatwiejsze do nauki, dzięki prostocie akordów i miękkości nylonowych strun. Mandolina, mimo że nie jest nadmiernie trudna, może wymagać więcej czasu, aby osiągnąć płynność i komfort gry, szczególnie przy technikach takich jak tremolo. Wybór między ukulele a mandoliną często sprowadza się do więc preferencji brzmieniowych i osobistego zamiłowania do typu muzyki, którą chce się grać.

Repertuar - jaką muzykę gra się na obu instrumentach?

Popularne gatunki i utwory dla ukulele

Ukulele jest nieodłącznie związane z muzyką hawajską, gdzie pełni funkcję podstawowego instrumentu. Ponadto, dzięki swojemu ciepłemu, wesołemu brzmieniu, znalazło swoje miejsce w popie, folk, a nawet w jazzie. 

Utwory takie jak "Somewhere Over the Rainbow" w wykonaniu Israela Kamakawiwoʻole czy "I'm Yours" Jasona Mraza to przykłady piosenek, które zyskały popularność na ukulele. Dzięki prostej budowie akordów, jest to również idealny instrument do towarzyszenia śpiewowi i aranżacji klasycznych piosenek w lżejszej, bardziej przystępnej formie.

Wejdź i posłuchaj, co możesz zagrać na ukulele

Zastosowanie mandoliny w różnych gatunkach muzyki

Mandolina, z jej charakterystycznym, przenikliwym brzmieniem, jest wszechstronnym instrumentem, który znalazł zastosowanie w wielu stylach muzycznych. W muzyce klasycznej mandolina bywa wykorzystywana w kompozycjach barokowych i klasycznych, gdzie jej przejrzysty ton doskonale komponuje się z orkiestrową paletą dźwięków. 

W muzyce ludowej i country, szczególnie w stylu bluegrass, mandolina jest niezbędnym instrumentem, który dostarcza rytmiczne akcenty i szybkie solówki. Jej obecność jest też zauważalna w muzyce celtyckiej, włoskiej, a nawet w rocku i indie, gdzie artyści eksperymentują z jej unikalnym brzmieniem, tworząc nowe muzyczne tekstury.

Wejdź i posłuchaj, co możesz zagrać na mandolinie

Ukulele i mandolina -  krótka historia i pochodzenie

Historia ukulele

Ukulele, którego nazwa pochodzi z języka hawajskiego i można ją przetłumaczyć jako "skacząca pchła", jest instrumentem o bogatym i kolorowym pochodzeniu. Jego historia zaczyna się na Hawajach, gdzie przybył wraz z portugalskimi imigrantami w XIX wieku. 

Był adaptacją portugalskiego instrumentu strunowego zwanego machete. Charakteryzuje się czterema strunami i jest znane z łatwości rozpoznawalnego, radosnego brzmienia.

Pochodzenie mandoliny

Z drugiej strony, mandolina ma swoje korzenie głęboko zakorzenione w kulturze europejskiej, z włoskimi wariacjami na czele. Jako potomek dawnych lutni, instrument ten ewoluował przez wieki, przybierając różne formy. 

Od klasyki po folk, od barokowych sal koncertowych po amerykańskie festiwale bluegrass, mandolina cieszyła się szerokim zastosowaniem i uznanie dla swojego wyraźnego, przenikliwego dźwięku.

Przeczytaj jeszcze...

Ukulele dla początkujących - ranking 2024

Ukulele dla początkujących - ranking 2024

02-02-2024
Ukulele bardzo często wybierane jest na pierwszy instrument. Niestety osoba zupełnie zielona nie jest w stanie samodzielnie dopasować właściwego dla siebie modelu, dlatego postanowiliśmy przygotować niniejszy ranking. W dalszej części poznasz listę sprawdzonych modeli ukulele od 100 do...
Instrumenty muzyczne, na których łatwo nauczyć się grać

Instrumenty muzyczne, na których łatwo nauczyć się grać

18-01-2024
W tym artykule poznasz prawdziwe instrumenty muzyczne, na których stosunkowo łatwo nauczysz się grać. Zaliczamy do nich m.in. dzwonki, kalimbę, flażolet, harmonijkę, ukulele oraz keyboard. W dalszej części dowiesz się więcej na temat każdego z instrumentów i znajdziesz odnośniki do...
3 powody, dla których powinieneś nauczyć się grać na instrumencie muzycznym

3 powody, dla których powinieneś nauczyć się grać na instrumencie muzycznym

16-01-2024
W tym artykule poznasz najważniejsze zalety grania na instrumentach muzycznych i dowiesz się czy wybór instrumentu ma znaczenie dla czerpania korzyści. Dodatkowo znajdziesz też odesłania do przygotowanych przez nas artykułów, które pozwolą na podjęcie świadomej decyzji i pomogą...