tel. 67 215 37 17
tel. 67 215 37 17
Afryka, z jej oszałamiającą mozaiką kultur, stanowi bezcenny rezerwuar tradycji muzycznych. Kontynent ten jest domem dla niezliczonych instrumentów muzycznych, od których wiele pozostaje jeszcze do odkrycia przez świat. W niniejszym artykule skupimy się na wybranych klejnotach afrykańskiej muzyki, które zdobyły międzynarodową sławę i uznanie. Kalimba z jej melodicznymi tonami, balafon z charakterystycznym rezonansem, a także szeroka gama bębnów – od uniwersalnego djembe, przez melodyjne bongosy, po mocne conga. Nie zabraknie również miejsca dla kory, harfy o bogatym, hipnotyzującym brzmieniu. W dalszej części artykułu przybliżymy każdy z tych instrumentów, eksplorując ich historię, budowę i znaczenie w kulturze afrykańskiej.
Kalimba to niezwykle ciekawy instrument, należący do grupy idiofonów szarpanych. W zależności od regionu świata, kalimby znane są między innymi pod takimi nazwami jak mbira, canca, insimibi czy zanza. W europie, szczególnie ceniona w roli instrumentu dla dziecka.
Główną cechą tego instrumentu jest niewątpliwie jego prosta budowa. Kalimba składa się z deseczki lub rezonatora skrzynkowego (kawałka drewna z wydrążonym wnętrzem), do którego mocuje się metalowe języczki przytrzymywane przez poprzeczna listwę. Niech nie zmyli Was jednak ta niezwykła prostota – kalimba wydaje magiczny i niezwykle kojący dźwięk.
Co ciekawe, nie ma żadnej ustalonej reguły dotyczącej ilości czy stroju dźwięków wydawanych przez kalimbę. Najprostsze z nich mają zaledwie 5 języczków (każdy języczek to jeden dźwięk), a najbardziej złożone nawet kilkanaście lub kilkadziesiąt.
Dla przykładu lud Bakwe pochodzący z Konga stosuje strój składający się z 7 dźwięków: a1, f1, d1, c1, e1 i h1, lud Lemba z Afryki Południowej wykształciło 7 tonową kalimbę w stroju b1, g1, f1, g, c1, h, d1, c2, a sąsiadujący z nimi lud Bakwenda korzysta z aż 13 tonów kolejno b, as, f1, f, e1, es, c1, H, d1, des, ges1, ges i b.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat Kalimb, skorzystaj z naszych artykułów:
Jaka kalimba dla początkujących?
Balafon to tradycyjny instrument muzyczny Afryki Zachodniej, często uważany za afrykański odpowiednik ksylofonu lub dzwonków. Składa się z serii drewnianych klawiszy ułożonych podobnie do fortepianu, które są podwieszone nad drewnianymi pudłami rezonansowymi. Cechą charakterystyczną balafonu jest jego ciepły, rezonujący dźwięk, będący wynikiem starannie dobranych materiałów i ręcznego wykonania.
Jego korzenie sięgają daleko w historię, a samo słowo "balafon" pochodzi z języka mande i dosłownie oznacza "instrument muzyczny Bala". Instrument ten jest nieodzownym elementem wielu kulturowych uroczystości, takich jak święta, pogrzeby czy ceremonie królewskie, gdzie balafonista często pełni rolę zarówno muzyka, jak i opowiadacza.
Współcześnie balafon nie tylko zachował swoje tradycyjne znaczenie, ale również znalazł miejsce w nowoczesnej muzyce światowej, wzbogacając kompozycje o swoje unikalne brzmienie. Istnieje nawet wersja balafonu z przesuwanymi klawiszami, pozwalająca na łatwiejsze osiąganie różnorodnych skal muzycznych, co świadczy o jego adaptowalności i ewolucji.
Trudno nie zgodzić się ze stwierdzeniem, że bębny to najstarsze instrumenty znane człowiekowi. Ich wytwarzanie nie wymaga w końcu zaawansowanej wiedzy technicznej, czy też skomplikowanych narzędzi. Bębny afrykańskie to zdecydowanie najlepsza prezentacja pierwotnych instrumentów, które przetrwały do dnia dzisiejszego i można śmiało powiedzieć, że współcześnie przechodzą one prawdziwy renesans.
Początkowo służyły one głównie jako ważne elementy wszelakich ceremonii i obrzędów, z czasem nabierając coraz więcej rozrywkowego charakteru. Dziś mają one swoją usystematyzowaną nazwę i klasyfikację, dlatego do bębnów afrykańskich zaliczamy następujące instrumenty:
Djembe to zdecydowanie najpopularniejszy rodzaj instrumentu afrykańskiego, wywodzący się z zachodniej części czarnego lądu. Z zewnątrz djembe przypomina nieco kielich, który w rzeczywistości jest wydrążonym od środka kawałem drewna, służącym jako pudło rezonansowe.
Na górze rozciągnięta jest membrana ze skóry bydlęcej lub koziej, choć pierwotnie najczęściej wykorzystywano do tego celu skóry antylop. Membrana w klasycznym djembe jest naciągnięta przy pomocy specjalnie splecionego sznura, choć czasem można spotkać nowoczesne warianty naciągane przy pomocy śrub.
Djembe mogą mieć bardzo różną wielkość i szerokość, mające oczywiście wpływ na wydobywający się dźwięk.
Choć bongosy uznawane są za instrument kubański, jego pochodzenie jest nierozerwalnie związane z ludami afrykańskimi. To właśnie potomkowie przywiezionych na Kubę niewolników opracowali tam współcześnie znane nam bongosy, będące niezbędnym elementem muzyki kubańskiej i salsy.
Składają się one z dwóch połączonych ze sobą na stałe bębenków o jednakowej wysokości, lecz różnych średnicach. W przeciwieństwie do djembe, nie są one jednak drążone, lecz składane z oddzielnych kawałków drewna na wzór beczki.
Charakterystyczną cechą bongosów jest niewątpliwie ich rozmiar. Zazwyczaj nie przekraczają one 20 cm wysokości, a większy bębenek nie przekracza także 20 cm średnicy.
Kongi podobnie do bongosów wywodzą się z rodziny bębnów kubańskich, lecz ich pierwotne pochodzenie przypisywane jest właśnie regionom współczesnej republiki Kongo. Swoją popularność zawdzięczają przede wszystkim muzyce latynoskiej, jak samba, rumba czy latin rock.
W dużym uproszczeniu można by powiedzieć, że kongi to większe bliźniaki niewielkich bongosów. Podobnie do nich są składane najczęściej na wzór beczki, ale istnieją także wersje drążone z jednego kawałka drewna. Typowe kongi mają mniej więcej 75 cm i ze względu na swój rozmiar, zazwyczaj stawia się je na przymocowanych na stałe metalowych nogach.
Tradycyjnie pełny zestaw kong składał się z 4 bębnów, ale współczesne orkiestry korzystają z pojedynczych lub podwójnych zestawów. Ze względu na ich bliźniaczy wygląd i pochodzenie, znajdziecie je we wspólnej kategorii przygotowanej dla bongosów i kong.
Poznaj rodzaje i odmiany instrumentów perkusyjnych
Kora to niezwykły strunowy instrument muzyczny, który bywa określany mianem zachodnioafrykańskiej harfy. Ten tradycyjny instrument, z którego wydobywa się głębokie i melodyjne dźwięki, stanowi symbol muzycznej maestrii narodów Mandinka, zamieszkujących głównie Senegal, Gambię oraz Mali. Posiada od 21 do nawet 28 strun naciągniętych pomiędzy górną poprzeczką a mostkiem przytwierdzonym do dużej, półkolistej tykwy pokrytej skórą zwierzęcą, pełniącej funkcję pudła rezonansowego.
Znawcy i miłośnicy muzyki ceną korę za jej hipnotyzujące, wielowarstwowe brzmienie, które potrafi wypełnić przestrzeń eteryczną, prawie oniryczną atmosferą. Tradycyjnie gra na niej zawodowy muzyk – griot, który jest nie tylko artystą, ale również kronikarzem, opowiadającym przez muzykę historię i kulturę swojego ludu.
Obecność kory w muzyce współczesnej świadczy o jej uniwersalnym uroku. Staje się ona źródłem inspiracji dla wielu artystów na całym świecie, wprowadzając do ich twórczości nie tylko niepowtarzalne brzmienie, ale również część bogatej afrykańskiej tradycji.
Ngoni lub Xalam to jeden z najstarszych i najbardziej fundamentalnych instrumentów strunowych Afryki Zachodniej, którego brzmienie jest często porównywane do banjo. Jest to lutniopodobny instrument, którego korzenie mogą sięgać czasów Cesarstwa Mali w XIII wieku. Tradycyjne ngoni jest zbudowane z długiego, drewnianego trzonu, który służy zarówno jako gryf, jak i podstawa dla pudła rezonansowego, zwykle wykonanego z tykwy lub drewna, pokrytego skórą zwierzęcą.
Ngoni charakteryzuje się ciepłym, suchym dźwiękiem, który jest podstawą dla wielu afrykańskich rytmów i pieśni. Posiada zazwyczaj od czterech do siedmiu strun, chociaż współczesne wersje mogą ich mieć więcej, co umożliwia jeszcze szersze spektrum możliwości muzycznych. Instrument ten odgrywa kluczową rolę w muzyce griotów, będąc nie tylko narzędziem muzycznym, ale również historycznym i kulturowym medium, przez które przekazywane są opowieści i wiedza.
W ostatnich latach ngoni zyskało międzynarodową sławę dzięki współczesnym muzykom, którzy adaptują jego tradycyjne brzmienia do nowoczesnej muzyki, łącząc je z różnymi gatunkami i tworząc innowacyjne fuzje, które przekraczają kulturowe granice.
